1. Đặt vấn đề

Hội chứng ngưng thở khi ngủ là một rối loạn hô hấp khi ngủ với 3 dạng là: hội chứng ngưng thở khi ngủ dạng tắc nghẽn, hội chứng ngưng thở khi ngủ do nguyên nhân trung ương, hội chứng ngưng thở khi ngủ hỗn hợp. Trong đó hội chứng ngưng thở khi ngủ dạng tắc nghẽn (OSAS: Obstructive Sleep Apnea Syndrome) là hay gặp nhất, đặc trưng bởi tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn đường hô hấp trên lặp đi lặp lại.

Hình 1: Hình ảnh minh họa cơ chế giảm thở, ngưng thở

Triệu chứng nghi ngờ OSAS:

- Giảm tập trung trí nhớ.

- Đau đầu vào buổi sáng.

- Thức giấc ban đêm.

- Buồn ngủ ban ngày quá mức.

- Ngưng thở, ngạt thở khi ngủ.

- Ngày to khi ngủ.

Điều này gây ra nhiều hậu quả xấu cho người bệnh như chất lượng giấc ngủ kém, buồn ngủ mệt mỏi vào ban ngày, dẫn đến những thay đổi sinh lý thần kinh như giảm trí nhớ và khả năng tập trung, cũng như làm tăng nguy cơ tai nạn lao động, tai nạn giao thông và các vấn đề về tim mạch.

2. Chẩn đoán

Trung tâm Tim mạch đã có kinh nghiệm thực hiện kỹ thuật chẩn đoán OSAS hơn 10 năm với các dòng máy khác nhau.

Hình 2: Hỗ trợ thành lập đơn vị thăm dò rối loạn giấc ngủ từ GS.TS. Nguyễn Sỹ Huyên, Đại học Hemsted, nguyên chủ tịch Hội tim mạch Đức Việt

Hình 3: Sáng chế máy SASD-07 của PGS.TS Hoàng Anh Tiến trong chẩn đoán OSAS (dòng máy đầu tiên do người Việt Nam sáng chế)

Hình 4: Dòng máy Embletta Gold do đoàn Pháp trao tặng vào năm 2017.

Hình 5: Dòng máy Apnealink Air do GS.TSKH.BS Dương Quý Sỹ

(Chủ tịch Hội Y Học Giấc ngủ Việt Nam) trao tặng năm 2022.

Hiện nay Trung tâm Tim mạch đã triển khai chẩn đoán OSAS tại phòng thăm dò giấc ngủ tại Bệnh viện Trường Đại Học Y Dược Huế và tại nhà của bệnh nhân.

Phương pháp này giúp cho phát hiện và chẩn đoán mức độ, cũng như loại ngưng thở khi ngủ trên bệnh nhân.

3. Điều trị

Trung Tâm tim mạch đã phối hợp với các chuyên khoa Răng Hàm Mặt, Tai Mũi Họng để tiến hành điều trị bệnh nhân một cách toàn diện với nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào từng trường hợp bệnh nhân.

*Máy thở Áp lực dương liên tục (CPAP)

Mặc dù có nhiều tiến bộ gần đây về các biện pháp điều trị phẫu thuật và không phẫu thuật, CPAP vẫn là điều trị được ưa thích và sử dụng rộng rãi nhất cho bệnh nhân mắc OSAS. Theo viện Hàn Lâm Hoa Kỳ về Y Học giấc ngủ thì CPAP được chỉ định trong các trường hợp:

- OSAS mức độ trung bình đến nặng (hàng đầu)

- Các trường hợp OSAS mức độ nhẹ có triệu chứng như buồn ngủ ban ngày quá mức, cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân như rối loạn giấc ngủ ban đêm.

- Một số nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh CPAP cải thiện một phần Huyết áp ở bệnh nhân tăng huyết áp (đặc biệt là các bệnh nhân Tăng huyết áp không kiểm soát) có kèm OSAS.

Đây là một kỹ thuật đã được triển khai hơn 10 năm tại Trung tâm Tim mạch do PGS.TS Hoàng Anh Tiến triển khai đầu tiên sau khi trở về từ khóa học tại Cộng hòa liên bang Đức và phụ trách cho đến nay.

Hình 6: Dòng máy CPAP của Resmed trong điều trị OSAS.

 *Dụng cụ đưa hàm dưới ra trước

      Ngày càng có nhiều dụng cụ đặt trong miệng nhằm đưa hàm dưới ra phía trước hoặc giữ cho lưỡi đưa ra trước nhiều hơn. Một dạng khác là giữ cho mô mềm vùng khẩu hầu cách xa vùng hầu bên, duy trì sự thông thoáng của đường hô hấp. Các dụng cụ này giúp làm giảm các biến cố hô hấp, vi thức giấc, giảm bão hòa oxy trong máu động mạch, giảm buồn ngủ vào ban ngày, cải thiện chất lượng cuộc sống và cải thiện chức năng nhận thức so với giả dược.

Phương pháp này được chỉ định:

- OSA nhẹ và trung bình hoặc các trường hợp có chỉ định CPAP nhưng không dung nạp được.

- Không can thiệp phẫu thuật TMH.

- Bất thường cấu trúc hàm mặt.

Đây là kỹ thuật đã được triển khai tại Phòng khám Răng-Hàm-Mặt bởi Ts.Bs. Nguyễn Gia Kiều Ngân sau thời gian học nghiên cứu sinh tại Nhật Bản.

Hình 7: Dụng cụ đẩy hàm dưới ra trước.

*Các biện pháp phẫu thuật đường hô hấp

Điều trị bằng phẫu thuật đường hô hấp trên hiệu quả khi bệnh nhân có sang thương tắc nghẽn nặng, có thể điều chỉnh được bằng phẫu thuật như phì đại amiđan. Chỉnh hình vùng hầu - khẩu cái - lưỡi gà là một trong những biện pháp thường được dùng nhất. Phẫu thuật này gồm cắt bỏ lưỡi gà, mô dư thừa phía sau lưỡi và vòng hạnh nhân khẩu cái (Uvulopalatopharyngoplasty: UPPP). Phương pháp này có thể cải thiện được đáng kể triệu chứng ngáy. Tuy nhiên, UPPP đơn độc không được khuyến cáo cho bệnh nhân OSAS ở mức trung bình đến nặng mà phải phối hợp với CPAP trước và sau phẫu thuật.

Đây là kỹ thuật đã được triển khai tại Khoa Tai Mũi Họng bởi Ts.Bs. Hồ Minh Trí sau thời gian học nghiên cứu sinh tại Hàn Quốc.

Hình 8: Phương pháp phẫu thuật UPPP.

Tài liệu tham khảo

1. Bộ Y Tế, “Hướng Dẫn Quy Trình Kỹ Thuật Nội Khoa Chuyên Ngành Hô Hấp”, Nhà xuất bản Y Học, 2016.
2. BaHammam AS, Han F, Gupta R, Duong-Quy S, Al-Abri MA, Jahrami HA,
   Song P, Desudchit T, Xu L, Hong SB. “Asian accreditation of sleep medicine
   physicians and technologists: practice guidelines by the Asian Society of Sleep
   Medicine”. Sleep Med. 2021 May;81:246-252. doi: 10.1016/j.sleep.2021.02.041.
   Epub 2021 Feb 25. PMID: 33735652.
3. Kapur VK, Auckley DH, Chowdhuri S, Kuhlmann DC, Mehra R, Ramar K,
   Harrod CG. Clinical Practice Guideline for Diagnostic Testing for Adult
   Obstructive Sleep Apnea: An American Academy of Sleep Medicine Clinical
   Practice Guideline. J Clin Sleep Med. 2017 Mar 15;13(3):479-504.
4. Littner M, Hirshkowitz M, Davila D, et al. Standards of practice committee of
   American academy of sleep medicine practice parameters for the use of autotitrating continuous positive airway pressure devices for titrating pressures and
   treating adult patients with obstructive sleep apnea syndrome. An American
   academy of sleep medicine report. Sleep 2002; 1525: 143-147.
5. William C. Dement, Meir H. Kryger, Thomas Roth. (Ed.) Principles and Practice
   of Sleep Medicine, Elsevier; 6th Edition,2015. ISBN-13-978-032324288.