Đinh Thị Phương Hoài, Nguyễn Xuân Long, Lê Trọng Hiếu,
Trần Đức Hoàng, Nguyễn Vĩnh Lạc, Nguyễn Thanh Minh

1. Co giật nửa mặt là gì?

Hình 1. Hình ảnh co giật nửa mặt phải

Co giật nửa mặt (Hemifacial spasm) là tình trạng các cơ trên một bên mặt co giật không kiểm soát được, thường bắt đầu ở mí mắt rồi lan dần xuống má, miệng và cổ. Ban đầu, các cơn co giật xuất hiện thoáng qua, nhưng theo thời gian có thể liên tục cả ngày, gây khó chịu, mất tự tin, thậm chí ảnh hưởng đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống.

2. Nguyên nhân thường gặp

Nguyên nhân phổ biến nhất của co giật nửa mặt là xung đột giữa mạch máu và dây thần kinh mặt (dây VII).
Một mạch máu nhỏ, thường là nhánh của động mạch tiểu não trước dưới (AICA) hoặc động mạch tiểu não sau dưới (PICA), chèn ép tại vị trí rễ ra của dây VII ở thân não.
Sự chèn ép này làm dây thần kinh bị kích thích liên tục, dẫn đến co giật cơ mặt.

Một số trường hợp khác có thể do:

   - Dị dạng mạch máu não

   - U vùng góc cầu tiểu não (CPA tumor)

   - Di chứng sau viêm hoặc chấn thương

3. Triệu chứng nhận biết

Người bệnh có thể nhận thấy:

   - Co giật nhẹ ở mí mắt, sau lan xuống má và mép

   - Co giật tăng khi căng thẳng hoặc mệt mỏi

   - Một bên mặt bị kéo lệch trong cơn co

   - Có thể kèm cảm giác giật tai, co cơ cổ nhẹ

Điểm đặc trưng: co giật chỉ xuất hiện một bên mặt, không mất ý thức, và không giống động kinh.

Hình 2. Triệu chứng co giật nửa mặt bắt đầu từ co giật quanh mi mắt dần dần đến cơ vùng mặt giữa và dưới

4. Chẩn đoán bệnh

Khám thần kinh:

Bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ co cơ, loại trừ các bệnh lý khác như u dây VII, bệnh lý trung ương hoặc rối loạn vận động.

Cận lâm sàng:

Hiện nay, Cộng hưởng từ sọ não (MRI) là công cụ quan trọng nhất để phát hiện nguyên nhân.

Đặc biệt, hệ thống MRI 1.5 Tesla tại Bệnh viện Đại học y dược Huế  cho phép:

  - Quan sát rõ cấu trúc mạch máu và dây thần kinh vùng góc cầu tiểu não (Cerebella pontine angle - CPA)

  - Phát hiện chính xác vị trí mạch máu chèn ép dây VII, kể cả những mạch rất nhỏ

  - Hỗ trợ lập kế hoạch phẫu thuật vi mạch giải ép (microvascular decompression – MVD) an toàn và hiệu quả

Nhờ kỹ thuật này, nhiều trường hợp được chẩn đoán sớm và điều trị triệt để, tránh kéo dài triệu chứng hoặc biến chứng nặng.

Hình 3. Hình ảnh cộng hưởng từ phát hiện xung đột mạch máu (mũi tên trắng), thần kinh mặt (mũi tên vàng) tại vùng REZ (mũi tên đỏ) (D). Minh hoạ sự chèn ép mạch máu - dây thần kinh mặt (A, B) và phẫu thuật giải ép vi mạch (MVD) bằng đặt miếng Teflon (C, E).

5. Điều trị co giật nửa mặt

Tùy mức độ, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp:

5.1. Điều trị nội khoa

  - Một số thuốc như carbamazepine, clonazepam có thể giúp giảm co giật ở giai đoạn sớm.

  - Tuy nhiên, hiệu quả thường hạn chế và dễ tái phát khi ngưng thuốc.

5.2. Tiêm Botulinum toxin (Botox)

  - Là phương pháp an toàn, ít xâm lấn, giúp giảm co giật rõ rệt trong 3–6 tháng.

  - Thích hợp cho người chưa sẵn sàng phẫu thuật hoặc có chống chỉ định mổ.

5.3. Phẫu thuật vi mạch giải ép (Microvascular Decompression – MVD)

  - Là phương pháp điều trị hiệu quả giải ép vi mạch.

  - Bác sĩ phẫu thuật sẽ giải phóng mạch máu chèn ép dây VII, thường qua đường mổ nhỏ sau tai (retrosigmoid approach).

  - Tỷ lệ thành công cao (trên 90%), đặc biệt khi chẩn đoán chính xác bằng MRI trước mổ.

6. Khi nào cần đến khám bác sĩ?

Nếu bạn có những biểu hiện:

  - Co giật mí mắt, má hoặc mép lặp lại nhiều lần

  - Mặt bị co kéo một bên

  - Cơn co giật ngày càng tăng tần suất hoặc lan rộng

Hãy đến khám sớm tại Khoa Ngoại Thần kinh – Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế để được chụp MRI 1.5 Tesla và tư vấn điều trị phù hợp.
Phát hiện sớm – điều trị đúng sẽ giúp bệnh nhân phục hồi nhanh và lấy lại tự tin trong cuộc sống.

7. Thông điệp từ Bệnh viện

“Co giật nửa mặt là bệnh lành tính nhưng cần phát hiện sớm.
Với hệ thống MRI 1.5T hiện đại, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Ngoại Thần kinh và Chẩn đoán hình ảnh của Bệnh viện Đại học Y Dược Huế có thể xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra hướng điều trị tối ưu, giúp người bệnh phục hồi hoàn toàn và an tâm trong cuộc sống.”

— BS. Đinh Thị Phương Hoài – Khoa Ngoại Thần kinh, Bệnh viện Đại học Y Dược Huế

Thông tin liên hệ

Khoa Ngoại Thần Kinh – Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Huế
Điện thoại: Phòng Cấp cứu - 0234 3837777
Địa chỉ: 41-51 Nguyễn Huệ, TP. Huế
Website: www.bvydhue.v